فرگشت ۱۰۱ محیط ممکن است مانعی خارجی برای تولیدمثل بین دو «گونهٔ در حال شکلگیری1» ایجاد کند، مثل یک رودخانه یا یک رشته کوه، ولی آن مانع خارجی به تنهایی نمیتواند آنها را به گونههایی جدا و تمام عیار تبدیل کند. آلوپاتری2 ممکن است فرایند را آغاز کند، ولی فرگشتِ موانع داخلی (به عبارتی، موانع وابسته به ژن) در برابرِ جریان ژن، برای کامل شدنِ گونهزایی ضروری است. اگر موانع داخلی در برابر جریان ژن فرگشت نیابند، و بعد جاندارانِ دو گروه دوباره در تماس با همدیگر قرار گیرند، آزادانه با هم میآمیزند. از آنجایی که ژنهای آنها دوباره با هم آمیخته میشود، هرگونه تنوع ژنتیکی که تا به حال ایجاد شده بود از بین میرود. لازمهٔ گونهزایی این است که دو گونهٔ در حال شکلگیری، یا قادر به زایش فرزندان زیستپذیر نباشند، یا از جفتگیری با اعضای گروه دیگر اجتناب کنند.
اینجا با چند مانع در برابر جریان ژن (که ممکن است به گونهزایی کمک کنند) آشنا میشویم. آنها از انتخاب طبیعی، انتخاب جنسی، یا حتی رانش ژن حاصل میشوند:
فرگشتِ مکانهای جفتگیری، زمان جفتگیری، یا آیین جفتگیریِ متفاوت:
تغییراتِ وابسته به ژن میتواند فرایند انزوای تولیدمثلی و گونهزایی را در این جنبهها از جفتگیری کامل کند. برای مثال، مرغهای کریچساز3 آشیانههای آراستهای میسازند و آنها را با رنگهای مختلف تزئین میکنند تا مادهها را جلب کنند. اگر تغییراتی در این آیین جفتگیری در دو گونهٔ در حال شکلگیری ایجاد شود، این اتفاق ممکن است آنها را به طور دائمی جدا کرده و فرایند گونهزایی را کامل کند.
 |
 |
|---|---|
| برجی بلند از ترکهها با تزئین زغال | کانالی بین ترکههای ایستاده با تزئینات آبی |
مرغهای کریچساز آشیانههای آراستهای میسازند و آنها را با رنگهای مختلف تزئین میکنند تا مادهها را جلب کنند. مرغ کریچساز ساتن (چپ) کانالی بین ترکههای ایستاده میسازد، و آن را با اشیاء آبی روشن تزئین میکند، در حالی که مرغ کریچساز مکگرگور (راست) برجی بلند از ترکهها میسازد و آن را با تکههای زغال تزئین میکند. تفاوتهای فرگشتی در آیین جفتگیری، مثل ساخت آشیانه، میتواند به گونهزایی کمک کند.
عدم «تطابق» بین اندامهای جنسی:
ممکن است برای ما قابل تصور نباشد، ولی برای حشراتی که آلت تناسلیشان با ظاهری متفاوت شکل گرفته موضوع مهمی است.
این آلتهای نری که متعلق به سنجاقکها است، نشان میدهد آلت تناسلی حشرات چه قدر میتواند پیچیده باشد.
زیستناپذیریِ فرزندان یا ناباروری:
اگر فرزندانِ حاصل از جفتگیری بین دو گروه بقا نیابند یا نتوانند تولیدمثل کنند، آن همه اظهار عشق به هدر میرود. در مثال «مگسهای میوهٔ داخل موزهای گندیده در طوفان»، آلوپاتری فرایند گونهزایی را شروع کرد، ولی فشارهای انتخابیِ متفاوت در جزیره باعث شد جمعیت جزیره به لحاظ ژنتیکی نسبت به جمعیت سرزمین اصلی واگرا شود.
انزوای جغرافیایی میتواند یک رویداد گونهزایی را شروع کند -ولی تغییرات ژنتیکی برای تکمیل این فرایند ضروری است.
چه چیزی ممکن است باعث این اتفاق شده باشد؟ احتمالاً میوههای متفاوتی در جزیره رایج بود. جمعیت جزیره (به واسطهٔ فشارهای انتخابی) طوری تغییر کرد تا علاقهٔ ویژهای به نوعی میوهٔ خاص پیدا کند، و نسبت به مگسهای سرزمین اصلی ترجیحِ غذاییِ متفاوتی در آنها فرگشت یابد.
فشارهای انتخابیِ متفاوت در دو جزیره میتواند تمایزِ گونهٔ جدید را کامل کند.
آیا این تفاوت کوچک میتواند مانعی در برابر جریان ژن بین مگسهای جزیره و مگسهای سرزمین اصلی باشد؟ بله، اگر مگسها به واسطهٔ پرسه زدن اطراف غذای موردعلاقهشان جفت پیدا کنند، و اگر پس از آن به سرزمین اصلی بازگردند، به دلیل ترجیحِ غذاییِ متفاوت با مگسهای سرزمین اصلی جفتگیری نخواهند کرد. جریان ژن به شدت کاهش خواهد یافت؛ و زمانی که جریان ژن بین دو گونه متوقف شود یا کاهش یابد، تفاوتهای ژنتیکیِ بزرگتری بین دو گونه انباشته خواهد شد.
