فرگشت ۱۰۱ آیا فرگشت به شکل انفجاری رخ می‌دهد؟ یا به تدریج؟ پاسخ به این سوال سخت است چون ما نمی‌توانیم گذشته را با زمان‌سنجی در دست بازپخش کنیم. اگرچه، می‌توانیم تلاش کنیم تعیین کنیم که در صورت وقوع فرگشت به شکل انفجاری یا تدریجی، باید انتظار مشاهدهٔ چه الگوهایی در فسیل‌ها را داشته باشیم. آنگاه می‌توانیم این پیش‌بینی‌ها را در مقابل مشاهداتمان بسنجیم.
اگر فرگشت آهسته و مداوم باشد، باید شاهد چه چیزی در شواهد فسیلی باشیم؟
اگر فرگشت آهسته و مداوم باشد، ما انتظار داریم کل گذار -از نیاکان به نوادگان- را به صورت اشکال انتقالی طی یک بازهٔ زمانی طولانی در فسیل‌ها مشاهده کنیم.
در مثال پیشین، باقی ماندن تعداد زیادی از اشکال انتقالی، در میانِ لایه‌هایی که نشان‌دهندهٔ گذر زمان هستند، سندی کامل در مورد فرگشتِ آهسته و مداوم به‌دست می‌دهد.
در واقع، مثال‌های زیادی از اشکال انتقالی را در شواهد فسیلی می‌بینیم. برای مثال، اینجا تعداد کمی از مراحل فرگشتِ وال‌ها از پستاندارانِ ساکنِ خشکی را نمایش داده‌ایم، با تاکید بر گذارِ اندامِ زیرینِ جلویی (مخصوص راه رفتن) به باله.
اگر فرگشت با پرش‌هایی «سریع» رخ دهد، باید شاهد چه چیزی در شواهد فسیلی باشیم؟
(سریع در واقع به معنای تغییر محسوس در بازهٔ زمانی کمتر از ۱۰۰٫۰۰۰ سال است.)
اگر فرگشت با پرش‌هایی «سریع» رخ دهد، انتظار داریم تغییراتی بزرگ با مراحل انتقالی و فاصلهٔ کمی بین نیاکان و نوادگان را در شواهد فسیلی مشاهده کنیم.
در مثال بالا، مشاهده می‌کنیم که نوادگان در لایه‌ای دقیقا بعد از نیاکان قرار گرفته‌اند، که نشان‌دهندهٔ تغییری بزرگ در زمانی کم (و بدون وجود اشکال انتقالی) است.
وقتی فرگشت سریع باشد، ممکن است اشکال انتقالی باقی نمانند، حتی اگر فسیل‌ها در فواصل زمانی منظمی در خاک قرار گیرند. نمونه‌های زیادی از الگوی پرش‌های «سریع» را در شواهد فسیلی قابل مشاهده است.
آیا یک پرش در شواهد فسیلی ضرورتاً به معنی رخ دادن فرگشت با پرش‌هایی «سریع» است؟
اگر فرگشت با پرش‌هایی «سریع» رخ دهد انتظار داریم پرشی در شواهد فسیلی ببینیم، ولی یک پرش در شواهد فسیلی می‌تواند به واسطهٔ شرایط نامناسب برای ایجاد فسیل توضیح داده شود.
چنین موقعیتی می‌تواند نتیجه‌گیری در مورد اینکه فرگشت به سرعت رخ داده است یا نه را سخت کند.
ما نمونه‌هایی از «تغییر کند و مداوم» و «تغییر سریع و دوره‌ای» در شواهد فسیلی را مشاهده می‌کنیم. هر دو رخ می‌دهند، ولی دانشمندان تلاش می‌کنند تعیین کنند کدام شیوه در فرگشت «معمول» است و هر نوع از تغییر فرگشتی چگونه رخ می‌دهد.